Depresja okołoporodowa 

Co to takiego?

Depresja okołoporodowa to choroba biopsychospołeczna, ponieważ u jej podłoża leżą przyczyny, które można rozdzielić na te 3 grupy: biologiczne, psychologiczne, społeczne. Depresja jest odpowiedzią organizmu na przedłużający się i intensywny stres, a ten jest z kolei reakcją na zmianę, jaka następuje kiedy kobieta zachodzi w ciążę lub rodzi dziecko. 

Kto na nią choruje? 

15-20 % kobiet w ciąży lub po porodzie. Może pojawić się u matki nawet po 12 miesiącach po porodzie. Chorują również mężczyźni, partnerzy kobiet będących w ciąży lub po porodzie, około 10%. Jeśli partnerka cierpi na depresję, szansa, że jej partner również zachoruje na depresję wynoszą 25-50%.  Z powodu depresji cierpi osoba na nią chorująca, ale również osoby z jej otoczenia: partnerzy, dzieci, rodzice. 

Czynniki ryzyka: 

Biologiczne:

Zmiany hormonalne: spadek progesteronu, estradiolu, wolnego estriolu, estrogenów.

Niedoczynność tarczycy.

Zmiany stężenia cholesterolu.

Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze ciążowe

Choroby wirusowe, w szczególności przenoszone drogą płciową z uwagi na ich intymny charakter np. zakażenie wirusem HSV, HPV, HIV i inne

Psychospołeczne:

Stresujące wydarzenia życiowe

Zakłócone relacje z partnerem

złe relacje małżeńskie 

samodzielne macierzyństwo

Niskie wsparcie społeczne oraz niskie zadowolenie z uzyskanego wsparcia.

Złe relacje z matką.

Wielokrotne porody.

Brak zatrudnienia lub niepewność zatrudnienia

Wiek poniżej 25 lat lub powyżej 40 lat 

Niski poziom wykształcenia

Wcześniejsze epizody zaburzeń nastroju

Występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie

Używki 

Cechy osobowości (obsesyjno-kompulsyjne, lękowe, panika, itp.)

Doświadczenie urazów psychicznych (np. przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej) przed zajściem w ciążę 

Związane z ciążą, porodem, opieką nad niemowlakiem:

Nieplanowana ciąża

Negatywne doświadczenia związane z porodem

Dziecko urodzone przedwcześnie

Niewłaściwe przybieranie na wadze dziecka

Urodzenie lub/i spodziewanie się dziecka z obecnością wad wrodzonych

Częsty płacz dziecka

Problemy związane z opieką nad dzieckiem

Wcześniejsze poronienia  

Porody martwych dzieci

Nieprawidłowa opieka przedporodowa

Brak przygotowania przed porodem

Objawy: 

Ważna jest obserwacja długości trwania objawów, ciągle przez 2 tygodnie, oraz stopnia ich nasilenia. 

• Spadek nastroju
• Anhedonia- utrata zainteresowań i zdolności do cieszenia się
• Spadek energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności.

Dodatkowo:

• Spadek poziomu koncentracji i uwagi
• Niska samoocena i wiara w siebie
• Poczucie winy i małej wartości
• Pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości
• Myśli i czyny samobójcze
• Zaburzenia snu
• Zmniejszony apetyt
• Zmniejszone libido 
• Drażliwość 
• Niska elastyczność co do zmian w codziennej rutynie
• Poczucie zmęczenia mimo możliwości skorzystania z odpoczynku
• Strach dotyczący zdrowia dziecka lub swojego 
• Perfekcjonizm, nierealne oczekiwania wobec siebie jako matki 

Dodatkowe objawy, które mogą się pojawić gdy na depresję cierpi mężczyzna:

• Zwiększona złość i konfliktowanie się z innymi, 
• Nadużywanie alkoholu lub innych środków psychoaktywnych 
• Izolowanie się od rodziny i bliskich 
• Dolegliwości fizyczne: bóle głowy, problemy z trawieniem, bóle mięśniowe. 
• Utrata zainteresowania pracą, hobby, seksem. 
• Pracoholizm 
• Poczucie ciągłego zmęczenia 
• Zachowania przemocowe

Czy ja zachoruję? 

Statystyki mówią o tym, że choruje co 5 kobieta w ciąży lub po porodzie. Czy trafisz do tych statystyk nie wiem ani ja, ani nie wiesz tego Ty, ani nikt inny. To może się przytrafić każdej z nas. Depresja to demokratyczna choroba. Niezależnie od płci, statusu społeczno-ekonomicznego, wykształcenia, miejsca zamieszkania, wyznania wiary itd.

Czy można jej zapobiec? 

Depresji, jak i każdej innej chorobie można starać się zapobiec. Profilaktyka depresji okołoporodowej to co raz częstszy cel pracy wielu specjalistów oraz stowarzyszeń, w tym również główny cel mojej pracy zawodowej. 

Od 1 stycznia 2019 r. w Polsce standard opieki okołoporodowej zakłada, że między 11. a 14. tygodniem ciąży oraz między 34. a 37. położna lub lekarz ginekolog powinni zapytać o Twoje samopoczucie. Personel medyczny może posłużyć się takimi narzędziami badania przesiewowego pod kątem depresji jak Edynburska Skala Depresji Poporodowej lub Skala Depresji Becka. 

Co robić aby zapobiegać depresji? 

Prowadząc zdrowy styl życia, dbając o ciało i umysł. Potrzebujesz:

- zdrowo się odżywiać

- odpoczywać, wysypiać się

- w miarę Twoich możliwości być aktywną fizycznie. Ruch pozwala zadbać o zadbać o zdrową sylwetkę, reguluje pracę całego organizmu, dostarcza endorfin, które budują dobre samopoczucie.  

- mieć kontakt z przyrodą. Kontakt ze zwierzętami pozwala zaspokoić potrzebę troski i czułości. Zielony kolor roślin koi nerwy, napawa optymizmem. 

- słuchać siebie, swoich potrzeb i granic. 

- dbać o relacje społeczne. Pozwalają zaspokoić potrzebę przynależności, bycia ważnym, bycia częścią większej całości jaką jest np. rodzina, relacje przyjacielskie, wspólnoty. Tu dobrym pomysłem są grupy, kręgi, wioski kobiet w ciąży, po porodzie, po stracie, z dziećmi. Poszukaj  proszę grupy, która odpowiada Twoim potrzebom i stań się jej częścią.  

- umieć prosić o wsparcie. Możesz dostrzegać siebie, słyszeć swoje potrzeby, mieć grono osób, z którymi utrzymujesz pozytywne relacje, jednak kiedy nie będziesz umiała poprosić o pomoc, kiedy będziesz czuła, że jej potrzebujesz, wtórnie możesz pogorszyć swój nastrój, ponieważ tylko Ty sama jesteś odpowiedzialna za spełnienie swoich potrzeb. Brzmi brutalnie? Przepraszam, taka jest rzeczywistość. Tylko Ty sama wiesz czego i od kogo potrzebujesz. Wystarczy powiedzieć to głośno aby ta osoba to usłyszała i mogła zadziałać. 

- zwróć się do specjalisty kiedy czujesz, że rozmowy z rodziną i przyjaciółmi nie przynoszą Ci ulgi, której potrzebujesz. Zrób to również wtedy kiedy czujesz, że nie masz/ nie chcesz o swoich trudnościach rozmawiać z bliskimi. Masz prawo mieć potrzebę zachowania dla siebie oraz specjalisty, którego obowiązuje tajemnica zawodowa, tego co Cię trapi. 

Czy można ją wyleczyć? 

Tak, można ją wyleczyć. Ważne aby podjąć działania pomocowe jak najszybciej. Dlatego jeśli obserwujesz u siebie wyżej wymienione objawy, zwróć się do specjalisty. 

Jak się ją leczy? 

1. Przyznanie, że przeżywam trudności i potrzebuję wsparcia.

2. Zgłoszenie się na konsultacje do specjalisty. 

3. Specjalista biorąc pod uwagę stan w którym się znajdujesz, Twoje możliwości oraz preferencje, zaproponuje plan leczenia.

4. Włączenie farmakoterapii, rozpoczęcie terapii psychologicznej, udział w grupach wsparcia. 

*Część leków przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych można stosować zarówno w okresie ciąży jak i po porodzie, podczas karmienia piersią. Jeśli brałaś leki przed ciążą, a są one nieodpowiednie dla kobiet w ciąży, lekarz pomoże Ci znaleźć odpowiedni zamiennik leku.  

5. Odczucie ulgi związane z niesioną pomocą.

6. Dbanie o siebie w celach profilaktycznych. 

Czy może wrócić? 

Tak, może. To jak potoczą się nasze losy, jakie doświadczenia nas spotkają, jak na nie zareagujemy, jest niewiadomą. To co wiemy, to, że dbając o siebie zmniejszamy szansę na to, aby depresja ponownie nas spotkała. 

Bibliografia:

M. Chrzan- Dętkoś "Pod powierzchnią. Emocjonalne wyzwania macierzyństwa". 

Do stworzenia strony wykorzystano kreator stron www WebWave