Bakterie jelitowe a zdrowie psychiczne 

Dzięki prowadzonym badaniom naukowym, mądrość naszych przodków, która mówi: jesteś tym co jesz, przekształciła się w udokumentowane, potwierdzone badawczo stwierdzenie: jelita to nasz drugi mózg. 

Jelita są częścią układu pokarmowego i w związku z tym są kojarzone z funkcjami odżywczymi i wydalniczymi. Co mają wspólnego z naszym mózgiem, który jest najbardziej skomplikowaną częścią naszego organizmu? Przecież mózg odpowiada za kontrolowanie funkcji naszego ciała, za zmysły, za myślenie, pamięć,  emocje oraz jest źródłem świadomości. 

Co łączy te dwa organy na tyle, że mówimy, że jelita to nasz drugi mózg? 

Badania naukowe nad związkiem mikrobioty jelitowej a mózgiem 

Z badań naukowych z ostatnich lat (Jarbrink- Sehgal, Andreason, 2020) dowiadujemy się o roli mikrobioty jelitowej dla prawidłowego funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego. Odkryto powiązania między zaburzeniami funkcji jelit i mózgu:

-osoby z zespołem jelita drażliwego często mają również depresję,

-osoby ze spektrum autyzmu mają zazwyczaj problemy z trawieniem, 

-osoby z chorobą Parkinsona mają skłonność do zaparć,

-osoby przyjmujące antybiotyki, ale nie leki przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze, częściej chorują na depresję.

Te obserwacje zachęciły naukowców do przeprowadzenia badań nad wpływem bakterii jelitowych na mózg, tworzących tzw. oś jelito-mózg. Wykazano związek mikrobioty z procesami emocjonalnymi i nastrojem, oraz zmiany w składzie i jakości mikrobiomu u pacjentów  z chorobami neuropsychiatrycznymi tj. depresja, choroba Parkinsona czy autyzm. 

Badania prowadzono dokonując przeszczepu mikrobioty, FMT- Fecal Microbiota Transfer. Metoda przeszczepiania “zdrowej” mikrobioty jelitowej pozyskanej z kału dawcy była wykonywana w zabiegu kolonoskopii. 

Mikrobiota a depresja:

Dokonano transferu mikrobioty jelitowej od osób ze zdiagnozowaną depresją oraz od osób zdrowych w grupie kontrolnej, do sterylnych szczurów. 

Zaobserwowano, że szczury, które przyjęły przeszczep od osób z depresją wykazywały mniejszą ruchliwość oraz obniżone zachowania eksploracyjne w porównaniu ze szczurami, które otrzymały mikrobiotę od zdrowych ludzi, pojawiła się u nich anhedonia oraz zachowania lękowe. Zaobserwowano zmiany w metabolizmie tryptofanu, który jest prekursorem serotoniny (Kelly, 2016). 

Mikrobiota a autyzm:

ASD, zaburzenia ze spektrum autyzmu, charakteryzuje się:

• deficytami w zakresie komunikacji społecznej i w zakresie interakcji społecznych 

• ograniczonymi, powtarzalnymi wzorcami zachowań, zainteresowań, aktywności

U 70 % dzieci z ASD występują zaburzenia pracy układu pokarmowego: wzdęcia, zaparcia, biegunki (Adams, 2011), oraz zaburzenia układu immunologicznego (Onore, 20212). 

Doustna antybiotykoterapia wankomycyną wykazała krótkotrwałą poprawę tych dolegliwości (Sandler, 2000). 

Mikrobiota jelitowa dzieci z ASD różni się składem i różnorodnością od mikrobioty dzieci zdrowych (Coretti, 2018). 

Dokonano transferu mikrobioty od pacjentów z ASD oraz od zdrowych dawców (Sharon, 2019).

Gryzonie z mikrobiotą od osób a ASD wykazywały mniejsze zainteresowanie zachowaniami społecznymi. 

Wykazano również terapeutyczny efekt diety eliminacyjnej oraz prebiotykoterapii (Microbiome v.6, article number 133, 2018). 

Mikrobiota a choroba Parkinsona: 

Choroba Parkinsona to choroba neurodegeneracyjna, zniszczeniu ulegają neurony istoty czarnej i gałki bladej. Głównymi objawami są: drżenie mięśni, niezdolność do utrzymania prawidłowej postawy ciała, spowolnienie ruchów, sztywność mięśniowa. W mózgu osoby chorej obserwuje się ciała Lewyego, agregaty białkowe, których głównym budulcem jest a-synukleina. Wczesne pojawienie się białka a- synukleinowego w jelitach współwystępuje z zaparciami. 

Po przeszczepie mikrobioty jelitowej od osób z chorobą Parkinsona obserwowano objawy chorobowe u gryzoni. (Sampson, 2016). 

Czym jest mikrobiom i w jaki sposób wpływa na mózg

Mikrobiota to ogół mikroorganizmów żyjących w naszym ciele: bakterie, archea, pierwotniaki, grzyby, wirusy, głównie w jelitach. Liczebność mikrobioty w stosunku do komórek ludzkiego ciała wynosi 3:1.

Mikrobiom to mikoorganizmy i ich geny. Waży około 2 kg, czyli więcej niż ludzki mózg. W naszym organiźmie jest około 20 milionów genów bakterii, czyli około 100 razy więcej niż naszych 200 tysięcy genów.

Mikrobiom każdego z nas jest różny, zależny od: 

genetyki

aktywności fizycznej

stresu

antybiotyków

wieku

diety

porodu (mniej mikroorganizmów od matki otrzymuje dziecko urodzone przez CC, ale nadrabia to przez pierwsze 3 m-ce życia)

położenia geograficznego 

W 90 % mikrobiotę jelitową tworzę beztlenowe bakterie:

• producenci kwasu mlekowego, którzy mają działanie przeciwzapalne, chronią przed wtargnięciem oraz hamują namnażanie patogennych bakterii, utrzymują w dobrej kondycji układ pokarmowy oraz immunologiczny, regulują procesy trawienne,

• Lactobacillus (znajduje się również w jamie ustnej, pochwie, obniża poziom ph, wspomaga rozkład laktozy)

• Bifidobacterium (na początku 95 % mikrobioty, z wiekiem zmniejsza się do około 70%, redukuje skutki antybiotykoterapii)

• producenci krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych SCFA, które uszczelniają jelita oraz barierę krew- mózg, są komunikatorami między mikrobiomem a układem odpornościowym, odpowiadają za utrzymanie równowagi w reakcji przeciw i prozapalnej, 

• Bacteriaceae,

• Bacteriodetes

• Eubacterium

oraz wiele, wiele innych. 

Funkcje mikrobioty jelitowej w naszym organizmie: 

-metabolizm

- układ immunologiczny 

- synteza witamin i hormonów 

- regulacja osi stresu (HPA)

- synteza neuroprzekaźników

Mikrobiota jelitowa wytwarza neuroprzekaźniki i neuromodulatory:

• kwas aminomasłowy GABA 

• serotonina

• dopamina 

• noradrenalina 

• acetyloholina 

• krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe 

Jest związana  z:

• chorobami neurodegeneracyjnymi: choroba Parkinsona, Alzheimera, 

• zaburzeniami neurorozwojowymi: ADHD, ASD, 

• zaburzeniami psychicznymi: depresja, zaburzenia lękowe 

Oś jelita- mózg to dwukierunkowy system komunikacji jelit z mózgiem, który może odbywać się poprzez: 

• nerw błędny - najdłuższy nerw czaszkowy układu autonomicznego, najbardziej bezpośrednia droga komunikacji jelita- mózg 

• jelitowy układ nerwowy- jego rolą jest koordynacja aktywności jelit, tj. poruszanie się jelit, przesuwanie się treści pokarmowej,neurony tego systemu reagują na metabolity powstające w wyniku aktywności bakterii jelitowych, obwód neuroenteroendokrynowy, sensory jelitowe EEC, przekaźnikiem jest glutaminian, bardzo szybka transmisja informacji o zawartości jelita do pnia mózgu, bezpośrednia droga interakcji między pożywieniem, bakteriami jelitowymi a układem nerwowym, może być portem wejściowym dla patogenów atakujących układ nerwowy,  

• wpływ na układ immunologiczny-  nieprawidłowy skład mikrobioty może wywołać stan zapalny, dochodzi do rozszczelnienia bariery jelitowej a mediatory zapalne wpłyną na komórki enteroendokrynne jelita co powoduje wydzielanie hormonów wpływających na funkcje całego organizmu. Zaburza trawienie i wydzielanie insuliny, ale wpływa też na ilość serotoniny, która jest istotnym czynnikiem depresji (Pennisi, 2020). 

• wpływ na oś HPA - podwzgórze (kortykoliberyna), przysadka (ACTH), nadnercza (kortyzol)- wzrost stężenia cukru we krwi, zwiększenie metabolizmu 

Psychobiotyki a depresja 

Dzięki tak obiecującym wynikom badań wprowadza się innowacyjne rozwiązania terapeutyczne i diagnostyczne biorące pod uwagę mikrobiotę jelitową człowieka. 

Poszukuje się alternatyw dla dotychczasowych leków, ponieważ co 3 pacjent może chorować na depresję lekooporną.

Z dotychczasowych badań wynika, że zidentyfikowano kilka szczepów bakteryjnych, których suplementacja ma korzystny wpływ na poziom energii, redukcję lęku, obniżenie zmęczenia i polepszenie nastroju. Probiotyki oddziałujące na nasze stany psychiczne nazywa się psychobiotykami.

Zaliczają się do nich:

• Bifidobacterium longum,

• Bifidobacterium infanti,

• Lactobacillus helveticus,JB-1

• Lactobacillus rhamnosus 

• Coproccocus catus,

• Fusobacterium.

Wskazano również, że suplementacja probiotyczna bakteriami Lactobacillus sp. wspomaga farmakoterapię przeciwdepresyjną, co daje lepsze wyniki leczenia niż przy stosowaniu samych leków.

Warto więc poszukując probiotyku, zwrócić uwagę na to, jakie zawiera kultury bakterii. Produkt, w którego składzie znajdują się wymienione szczepy, może korzystnie wpłynąć na nasze samopoczucie i poprawić nastrój.

Przeszczep mikrobioty

Badania wskazują również na poprawę kliniczną pacjentów z depresją po przeszczepie mikrobioty jelitowej od osób zdrowych. Ten wydawałoby się zaskakujący rodzaj terapii może uzupełnić standardowy sposób leczenia chorób neuropsychiatrycznych. 

Polecana literatura: 

• Margit Kossobudzka, “Człowiek na bakterie. Jak czerpać energię i zdrowie z jelit”. 

• Ed Yong, “Mikrobiom. Najmniejsze organizmy, które rządzą światem”. 

Źródło wiedzy:

Mikrobiom jelitowy a mózg- dr Katarzyna Kuć- Youtube 

Do stworzenia strony wykorzystano kreator stron www WebWave